A linaxe Martínez-Viojo X

10. Deterioración económica

A década do trinta do século XIX resultou para esta familia moi traumática. Nela morrería o pai do capelán Miguel Martínez, do cal non atopamos a súa partida de defunción[1]. A consecuencia diso repártese a herdanza pola que a Don José legaríaselle unha habitación na Casa do Castro[2], por outra banda algo moi común no pasado en que os pais defuntos deixaban ao seu fillo clérigo un cuarto nas súas casas en previsión da súa vellez. Cuarto que utiliza nas visitas periódicas que realiza á casa dos seus pais, como o constata V. Álvarez Ruiz de Ojeda.

Coincide con este feito a promulgación das leis desamortizadoras dos bens da Igrexa, que afectarían os bens que o Cabido compostelán posuía en Ortoño: os lugares da Condomiña e as dúas Punxeiras, onde se situaban practicamente todos os bens da Casa do Castro, incluída ela mesma. Os bens pasaban a propiedade do Estado, e se non eran redimidos, este poxábaos[3]. Os irmáns Martínez Viojo, herdeiros dunha casa de labranza acomodada, acusarían esta situación debido a que os seus activos eran precisamente terras e non diñeiro en metálico. Lembremos a fianza que lle fixeron os seus pais ao capelán. Seguramente a casa e os bens serían comprados e revendidos ata que acabaron en mans da familia Ucha de Piñor como xa notamos. No entretempo, a terra seguiríanse traballando pero xa por novos propietarios que esixirían maiores rendas anuais, e non en especie ou gran comoa nos antigos foros, senón en metálico.

Ante esta deterioración económica, o marido de Teresa, a irmá do capelán, en 1842 emigra a Montevideo[4], e con ela o seu cuñado Antonio Martínez, o irmán casado na Casa do Castro con Segunda Mera. Do primeiro nunca máis se soubo, e do segundo sabemos que falece na capital do Uruguai tres anos despois de chegar[5]. Posteriormente, dous dos seus fillos tamén se ven obrigados a tomar o duro camiño da emigración: José Martínez Mera seguiu ao seu pai a Montevideo e Santiago, o seu irmán, á Habana[6].

Este tipo de quebrantos tamén chegan ao outro irmán, o capelán de Iria. En 1849, a consecuencia do novo concordato entre España e a Santa Sé, suprímense todas as colexiatas que non estean situadas en capital de provincia e, como consecuencia, José Martínez Viojo perde o seu emprego na de Iria, que desta forma pasa a ser igrexa parroquial.

Con todo, en 3 de novembro de 1852 o arcebispo compostelán atendendo a que a antiga sede episcopal e despois colexiata se trata dunha parroquia importante, concédelle ao noso sacerdote e a outros catro máis, un beneficio nela de 3.000 reais como sustento a cambio de que auxilien ao párroco de Iria no seu labor pastoral[7]. Esta nova situación de coadxutor, non foi estable economicamente, xa que ao ano seguinte, tanto Martínez Viojo como os demais beneficiados, elevan protesta ante o Prelado por non  terenlles remunerado a totalidade do seu beneficio, ao que o arcebispo responde que ignora a causa exacta da ausencia de fondos, e que debe investigalo[8].

---

[1] Ao comparar as partidas de bautismo dos seus netos, conclúese que vivía en 1831 e xa falecera en 1834. O certo é que debeu morrer fóra da parroquia.

[2] Noticia achegada por Manuela Fecha Iglesias, a propietaria actual da Casa do Castro.

[3] Documentos privados de José García Blanco, veciño de Ortoño. Anos 1837 a 1839.

[4] Cf. V. Álvarez Ruíz de Ojeda, Documento para a biografía de Rosalía de Castro: testamento de José Martínez Viojo, en: “Graal” 146 (2000). 169-178.

[5] O 6 de febreiro de 1846 realízase o seu funeral: Cf. AHDS, Fondo Parroquial 11523: Libro XV, folio 126 v.

[6] AHUS: Protocolo de 1856 de José Ramón Araujo, folio 57: Testamento de Segunda Mera

[7] AHDS Fondo Xeral Cartapacio 321.

[8] Ibíd.