jueves, 26 de abril de 2012

Outros curas VII

Toma de posesión da capelania do Santo Anxo da Garda.




Esta é a toma de posesión de Miguel Gómez Barreyro como capelán en Ortoño en 1730. Resulta interesante todo o ceremonial que se levaba a cabo para facela efectiva e sobre todo visible a todos os presentes. Realmente é desta forma como aínda se lles da ós párrocos novos a parroquia en onde entran.  No pasado existían máis ceremonias coma estas para moitos outros asuntos da vida cotían, hoxe xa en desuso.


Dentro del Atrio de la yglesia de San Juan de Hortoño a diez y ocho dias del mes de Diziembre Año de mil setecientos y treinta. el Lizenciado D Miguel Gomez Barreyro clerigo de menores Ordenes vecino de dha frª Requirio por Ante mi Notario, a Dn Ygnacio Antonio Zearez cura de dha frª, con el titulo y Despacho que precede expedido por su merced el Señor Provisor de este Arzobispado a favor de dho Don Miguel como capellan de la Capellania ad vocacion del Angel de la guarda yncusa en el colateral de la parroquial de esta frª de Hortoño que se halla al lado de la Epistola, para que en el o en uno de los dos colaterales de ella de la possesion y cumpla con lo mas que por dho titulo y despacho se manda que visto por dho crua y con asistencia de mi Notario dijo esta presete lo acepta. E luego incontinenti y estando a la puerta Principal de dha Parroquial tomo por la mano a dho D Miguel y desde ella le llebo en derechra Al colateral de la Epistola de dha Parroquial advocacion del Angel de la guarda y en el le dio y entrego misal, calix y patena y mas vestimentas y con campana tañida por vias insignias y mas que el Derecho permite dijo: daba y dio a dho Cappellan la possesion real Corporal Cevil, sen quasi de dho Colateral para que en el pueda Cumplir con la fundación que fundo D Juan Gomez Barreyro su tio en la conformidad que requiere dho titulo y despacho a su favor expedido. Y mando que ninguna persona en ella no le inquiete ni perturbe pena de excomunion Maior, y de los diez mil maraveides que refiere aplicados en la conformidad que ella lo previene, y mando que debajo de dhas censuras y pena los caseros y colonos y redituarios de dha cappellania lo tengan por tal capellan y le acudan y recudan con todos los frutos y rentas a ella devida y pertenecientes assi los que se hallaren en esta frª como fuera de ella, presente dho D Miguel Que dijo: y requirio a dho cura y presente notario y apressencia de los testigos que lo fueron a ello presentes Lorenzo García, Andres de Hortoño, y Domingo Barreyro vecinos de dha frª de como tomaba dha Posesion de dho colaterla advocación de Angel de la guarda que quieta y pacificamente y sin contradicion de persona Alguna se lo diessen por testimonio que es el presente que firmamos y de todo ello yo Notario doi fee= (rubricado) Ygnacio Antº Seares, Miguel Gomez Barrº

lunes, 23 de abril de 2012

Outros curas VI


Miguel Gómez Barreyro.

Tratamos desta volta con un unha persoa que nos deixou moitos interrogantes na súa vida, dos que iremos dando conta pouco a pouco.
Naceu no lugar das Cortes, na parroquia de Ortoño, o día 29 de setembro de 1695, festividade de San Miguel. Coincidiu o seu nacemento con unha visita de seu tío Juan Gómez Barreyro, que había pouco que era párroco en Vilariño e Fefiñáns. Foi el mesmo o que o bautizou, sen saber, si se fixo na mesma casa, por urxencia en caso de morte, ou na igrexa. De tódolos xeitos a irregularidade tomou forma, e a súa partida de bautismo quedou sen asentar. A todo esto, Miguel era fillo de Joseph Gómez Barreyro, un dos rexedores da xurisdicción de Altamira e de Francisca de Castrigo, xentes das que xa temos falado.
Dos seus primeiros anos e estudios non temos novas ningunhas. É precisamente en 1724, cando xa lle van facendo falta os papeis, cando vemos que se abrira un proceso para investigar o seu nacemento e bautismo, xa que non aparecía nos libros. Entre esta data e 1730, é cando recibe as ordes sacras. Descubrimos polos expedientes de Sagradas Ordes, que había tempo marchara da súa terra e se asentara en San Felix de los Gallegos, bispado de Ciudad Rodrigo, actual provincia de Salamanca. Así cara mediados da década dos 20 pasa algúns anos nesta pequena vila onde exerce como profesor de nenos. Sabemos polo seu testamento que incluso é cofrade penitenciario na cofradia de Roque Amador daquela vila. Parece ser que ó cabo de tres ou catro anos volta a súa terra e a Santiago e ordease, chegando a ordearse de prima tonsura cara 1730.

Foto:http://esphoto500x500.mnstatic.com/san-felices-de-los-gallegos-arribes-del-duero_513126.jpg
Vista da praza de San Felices de los Gallegos.


É precisamente neste ano cando temos xa máis novas del. Daquela presenta ante o provisor de Santiago a escritura de fundación da capela do Santo Anxo que fundara en 1708 seu tío cura. Nunca antes fora presentada, o que nos indica que nin se erixira nin houbera ningún capelán. Os papeis parecían estar ben e o provisor D. Antonio Fernández de Traba, Arcediano de Olmedo, aproba a capela e noméao capelán. Así que dende aquel momento foi o patrón de unha fundación de bens en Ortoño e en Vilariño e Corbillón, parroquias do actual concello de Cambados, que o catapultou a unha posición moi desafogada durante toda a súa vida.
Non o sabemos, pero quizais esta posición tamén contribuíse a que o seu caracter e a súa relación ca súa familia e máis veciños fose distante e quizais salpicada de certa soberbia, como iremos contando.
Dende 1730 ata 1738 non presenta copia da escritura de fundación na parroquia. Ata ese momento tiña que pagarlle a outro cura para facer dicir as catro misas anuais, xa que aínda non era sacerdote. Despois ata poucos anos antes da súa morte non temos máis novas del que nos indicasen mais datos biográficos. Sen embargo, por varias escrituras daquel período sabemos que tiña casa en Ortoño e tamén en Corbillón. En Ortoño vivía xunto con unha sobriña chamada Antonia Díaz, viúva de Andrés da Vila e Andrade escriban, e veciños de Lapido. En Corbillón vivía cos descendentes da sobriña de seu tío Juan Gómez Barreyro, filla do irmán deste casado en San Cristovo de Reis. Xentes estas das que se perdeu toda relación no s. XIX.
O caso é que sempre debeu ser moi independente e non lle importaron moito os seus familiares. Abandonou o sentir de seu tío de favorecer o solar primitivo, e mellorou a sobriños que saíron del, deixando ós da casa matriz un pouco de lado. Tampouco lle importou deixar en suspense herdanzas que dependían del durante décadas e crear problemas cos seus mesmos sobriños. En 1769 acaba por amañar estes asuntos con Francisco García, seu sobriño do Instrumento, despois de que el o denunciara en varias ocasións ante o xuíz eclesiástico de Santiago, por terse apropiado das lexitimas das súas irmáns defuntas. Daquela chegan a acordo, pero obriga por escrito ó sobriño a pedirlle perdón polas formas empregadas. Crea incluso problemas futuros, ó dividir e extraer da casa primitiva o padroado da fundación e darllo o descendente da irmán máis vella. Este chamado Antonio Míguez, vivía a poucos metros da casa que fora dos seus bisavós e debería cohabitar co capelán que sería seu primo D. Pablo Martelo, o cal loitou xudicialmente para devolver e rexuntar todo o que seu tío dispersara entre os seus múltiples familiares.
A súa posición económica permitiulle vivir mellor que un párroco. Como contaba con liquidez suficiente adicouse, ademais de a asistir a funerais pola bisbarra, a exercer de prestamista ou banqueiro a todo aquel que necesitase un real. Deste xeito tiña un libro de asento no que había xentes non soamente de Ortoño e as parroquias veciñas se non de outras máis lonxanas como San Miguel da Costa, no actual concello de Rois ou en Santa María de Ordoeste, no da Baña. Non creemos que el se movera tanto polo territorio, se non que eran os seus deudores os que quizais a través das feiras ou de outros eventos daban con el, e con outros coma el.
Así debeu trascurrir a súa vida, entre cobrar rendas e empréstitos e enterrar defuntos. Morre o 12 de xaneiro de 1777, activándose daquela todas as mandas testamentarias que fixera en 1771. O seu testamento é un prototipo singular do s. XVIII en Galicia e máis concretamente na Maía do cal daremos conta noutra entrada.

viernes, 13 de abril de 2012

Libro de fundación XXXVII


Trixésimo sétima fundación

12 de febreiro de 1669

Nun tempo anterior a 1669 sabemos que un tal Antonio de Lapido, natural do mesmo lugar, decide como moitos outros probar fortuna noutras terras. De tal xeito que amaña os seus asuntos e decide arrendarlle a un tal Andrés Codesso e Domingo de Lapido, quizais familiar seu, a parte que lle correspondía no lugar de Lapido por tres anos.



Rematados os cales, si non regresara do reino de Castilla ou de outros lugares, esa parte pasaría a Miguel de Lapido, “cordonero” en Santiago, e seguramente irmán seu.
O certo e que Antonio non voltou máis, non se sabe si morreu ou non quixo volver, ou cando quixo xa era tarde, porque como el mesmo di na escritura feita ante Juan Sánchez, escríbano en Santiago, ó ter pasados os tres anos de ausencia e non volver entenderíase que tiña morto e que en tal caso o tercio de Lapido pasaba a Miguel ca obriga de facer dicir unha misa de fundación pola súa anima para sempre.
Os cumpridores da súa memoria manteñen o seu apelido e son tamén veciños de Lapido.

domingo, 8 de abril de 2012

Documento. Protesta na guerra de independencia



Presentamos hoxe un documento singular que fora gardado entre os papeis dun veciño da parroquia. Tratase de un poder dado polos veciños da xurisdición da Maía en 1811. Máis concretamente das parroquias de Ortoño, os Ánxeles e Bastavales, a dous veciños para que fixeran valer os seus dereitos ante as autoridades de Santiago. Parece ser que foran obrigados a trasportar leña da devesa real de Ames a Santiago, no contexto da guerra da Independencia. Pero naquelas circunstancias, ó parecer esquecéranse os usos e costumes.
O documento é moi interesante por varias cuestións. Fálanse das Devesas Reais, creadas no s. XVIII, en todas a provincias marítimas para reserva de madeira para a construción naval. Semella que había unha por parroquia. A de Ortoño estaba situada no monte do Castro. O traballo nestas devesas estaba encomendado os veciños de cada parroquia, así como o traslado de madeira delas. A dúbida xurde no porque tiñan que ser soamente os afincados na xurisdición da Maía os que se encarguen de estes traballos. E por último volvese a falar de un antigo couto da xurisdición: o couto de Somoza. Desta volta, polo xeito que se ten de mencionar parece que debería estar situado na parte da xurisdición da Maía da parroquia de Bastavales.
Por certo este é tamén un documento en certo sentido de información xenealóxica, xa que da a coñer un gran eleco de xentes da comarca a primeiros do s. XIX.

Foto: http://www.fao.org/docrep/44279s/44279s0c.jpg


En la Parroquia de San Juan de Ortoño a veinte y quatro dias del mes de Marzo año de mil ochocientos y onze, Ante mi ess(no) y testigos parecieron presentes Manuel Miguez Mayordomo desta dha feligresia y con el José Blanco, Pedro Vidal, Domingo Antonio Mariño, Andres Martinez, José de Otero, Manuel Trasyglesia, José Dominguez, Jose Mourelle, Pio Sardiña, Santiago Martinez, Jose Vidal, Casimiro Blanco, Simon Barreiro, Manuel Codeso, Jose Miguez, Julian de la Yglesia, Jose Patron y Miguel Martinez vezinos de esta dha de Ortoño a exsencion del Domingo Antonio Mariño, y Andres Martinez que lo son de la de San Pedro de Bugallido, Miguel Cordero, Mayordomo de la Feligreisa de Santa Maria de los Angeles, y con el Santiago da Costa, Andres de Castro, Miguel Mouriño, Pablo de Nimo, Sebastian Lorenzo, Felipe Carou, Jose de Avelleyra, Juan Bameyro, Manuel Gomez, Luis Torreira, Antonio de Tembra, Felipe Casaldoeiro, Firmin Cajuso, Antonio Palomo, José Vilanoba, vezinos de la dha de Angeles, Ramon de Vilas Mayordomo del coto de la Somoza, Domingo Vazquez, Domingo Antonio Barrio, Jose Blanco, Andres Barreiro, Domingo Antonio Gossende, Antonio Miguez, Clemente Framil y Pedro Miguez, vezinos de la feligresia de San Julian de Bastabales, y todos domisiliados de la Jurisdición de la Mahia, que hacen por si y mas yndividios de ella por quienes hacen voz y se obligan y prestan caución en forma, e Dixeron que ellos y en sus nombres Francisco de Pazos, Pablo Mariño, Pedro Miguez, Pedro de Souto y Roque de Nimo, representaron por medio de memoriales fecha siete y ocho del corriente, al señor Gobernador Politico y Militar de la ciudad de Santiago, y su Provincia, que por el Juez desta dha, de la Mahia se les estrechava ha que concurriesen a la conducion de leña y zepos de la Dehesa Real, de la felegresia de Santhome de Ames a la provisión de dha ciudad de Santiago, no obstante que hay una larga distancia, y que los otorgantes tienen en sus felegresias sus Dehesas Reales de las que estan prontos a su condución y cada qual deve hacerlo, de la suya, a lo que dho Señor Gobernador Señores de la Junta de Armamento e ynspector, de ulleres Pusieron sus Decretos, los que presentaron a dho Juez y devolvio sin poner el suio antes bien sigue, estrechandoles ha que cumplan; y para su defensa Dan y otorgan todo su poder cumplido, tan bastante como se requiera Sin Limitacion alguna, a Pablo Mariño y Domingo Antonio Salaño vezinos desta Parroquia y la de los Angeles a quienes helixen por apoderados para dha defensa a fin que la hagan, y presenten todo, xenero de representaciones Ante quien corresponda, y prautiquen quantas Deligencias obcurran sustituyendo este poder en procuradores y ajentes has alcanzar dicion favorable, pagandole todos los gastos, que en ello tengan Publicos y secretos porque el que para ello se necesita el mismo le dan y confieren, sin limitacion vajo las clausulas de obligación, relevacion, sumision, Poderio de justicias, y renunciacion de todas Leyes y derechos de su favor Con la General que las prohive en forma; para que de este modo amplien quanto en dhos memoriales tienen expuesto razones y derecho que les asiste, para no ser obligados a tal conducion de zepos y leña, desde la de Ames, a dha ciudad y estando presentes dhos apoderados dijeron lo hacetan en forma, y los unos y otros asi lo dijeron y otorgaron, firman de sus nombres, los hacetantes, y los mas que saven hacerlo y a ruego de los que no , lo executo un testigo de los presentes que lo son Bentura Pinto, Pedro Martinez y Maunel Barral, vezinos desta referida felegresia, de san Juan de Ortoño y partido de la Jurisdicion de Altamira, de todo ello, y conocimiento, de los otorgantes y apoderados yo escrivano doy fe = Manuel Miguez y vermudez = Jose Blanco = Pedro vidal = Domingo Antonio Mariño = Andres Martinez = Manuel Trasyglesia = José Antonio Dominguez = Pio Sardiña = Santiago Martinez = Jose Vidal = Casimiro Blanco = Segundo Miguez = Domingo Miguez = Jose Miguez = Thomas Barreiro = Miguel Cordero = Miguel Martinez = Santiago Acosta = Miguel Mouriño = Jose de Avelleyra = Felipe Carou = Manuel Gomez = Juan Barreiro = Luis Turreira = Antonio de Tembra = Jose de Vilanoba = Andres Barreiro = Domingo Antonio Barreiro = Pedro Miguez = Domingo Antonio Gossende = Antonio Miguez = Clemente de Framil = Pablo Mariño = Domingo Antonio Salaño = Como testigo y a ruego Bentura Antonio Pintos = Ante mi Jose Francisco Villanueba = 
Es copia y concuerda con su original que escrito en medio pliego de papel sello quarto mayor en mi poder queda para poner en registro a que me remito y como escrivano que lo soy por su Magestad vezino de la Parroquia de San Pedro de Bugallido Jurisdiccion de Altamira, De pedimento de los apoderados Doy la presente que signo y firmo ene ste pliego entero sello tercero, estando en dha de mia avitacion a veinte y seis dias del mes de marzo y año de su otorgamiento = Jose Francisco Villanueba y Sarmiento (rubricado) =