Os tellados

É moi corrente na actualidade acometer restauracións nas construccións tradicionais que nos foron legadas dende o pasado, tanto no eido publico coma no privado. No primeiro restáuranse muíños, lavadoiros, fontes e outros bens de interese da res publica. No privado rehabilítanse casas, hórreos e palletes.
Pero a rehabilitación e restauración de todos estes edificios con cuberta deixa moito que desexar a como realmente foran construídos a través dos séculos. A razón é a introducción de un elemento que marcou a diferencia entre os antigos tellados e os modernos. Estamos a falar da uralita.
Os tellados antigos era de colmo, e despois tamén de tella. Cando chegou a uralita no s. XX xa non existían casas colmadas. A uralita é una superficie ondulada a que se adaptan as tellas, e por tanto coexistiron ambas.

Partes de un tellado tradicional

Estes estaban formados por uns elementos característicos que imos amosar. En primeiro lugar eran sostidos por tres vigas de madeira paralelas entre si e perpendiculares ó sentido de discorrer a auga. Os seus nomes son dous: cumio, a que estaba na parte máis alta do tellado e tercios as outras. O seu nome podería vir de que a ala do tellado era divida en tres partes por estas vigas. As derradeiras pedras sobre a parede era os tapetes. Feitos de cantería servían para alongar o soporte do tellado máis ala da liña das paredes e evitar que a auga caese por elas. En outros lugares de Galicia poden son de pizarra ou de outro tipo de lousa plana.
Sobre os tercios, cumio e tapetes cravábanse de forma perpendicular uns pontóns de rexa madeira chamados cangos dándolle ó tellado a súa forma. Sobre estes, e de xeito tamén perpendicular dispóñanse as ripas. Estas eran unhas taboíñas de madeira de carballo que acabarían sostendo as tellas. Estaban feitas, moitas veces, das táboas resultantes de serrar as polas más grosas dos carballos que serviron para facer os tercios o cumio ou outras vigas. Por eso a súa forma e sinuosa dependendo da forma das polas. O nome de ripa ven do xermánico e significa costela, e no tellado fan unha función en todo semellante.
Sobre as ripas dispoñíanse os canais de tella e sobre estes as cubertas cerrando todo burato por onde puidera entrar a auga. Nos remates para evitar que o vento levantase as tellas poñíanse a cabalo delas pedras máis ou menos pesadas.
Hoxe en día os tellados antigos non se renovan porque levan uralita e intentase agochar. Sen embargo as tellas quedaban a vista no interior da construcción, sendo por elas moitas veces por onde saia o fume das lareiras que non tiñan cheminea.