O libro de fundacións VI

Sexta Fundación. 1704

D. Pedro Freire de Andrade, reitor de San Xoán de Ortoño, sentíndose xa vello e canso determina outorgar o seu testamento. Pouco ou practicamente nada coñecemos da súa facenda, dos seus familiares e das súas intencións, xa que anque sabemos que testou o 4 de maio de 1704 en Santiago, ante Domingo da Silva e Nodal, escriban real e das audiencias arcebispais, soamente nos chegou ata nos a fundación de unha misa cantada e dúas rezadas a trabes do mentado libro de fundacións.

Era natural de San Estevo de Loentra, no bispado de Mondoñedo. Nacera en 1655 sendo un dos fillos do capitán don Agustin Freire de Andrade e doña Catalina Freire de Castro. Tiña que ter outros irmáns, xa que tivo un sobriño estudando en Santiago, chamado Agustín que lle dou moito que facer.

D. Pedro para poder instituír a fundación desta memoria pía, comprara previamente varías fincas que hipotecou ó testar para deste xeito se puidera cumprir. Tratábase de tres fincas que comprara no lugar de Sisto, lugar hoxe confundido dentro do Pedregal. Tiñan certas rendas que llas deixaba a fabrica de Ortoño como pago das misas.

Sen embargo, tendo en conta o asisado que era este presbítero, ó recordar como axudou ó seu sobriño, non puido prever en este caso un fatal desenlace. Pois si, ó comprar as tres fincas non reparou que o facía en términos do lugar do Sisto, que viña sendo do directo dominio do conde de Altamira. Así, 50 anos despois do seu pasamento, e precisamente no preito que enfrontou os veciños da parroquia de Ortoño co conde, descóbrese toda esta situación. De modo que en 1757, don José Isla de la Torre, como apoderado do conde, despoxou a fabrica da igrexa de Ortoño destes bens, quedando por tanto anulada a fundación.

Isto danos unha idea do concepto que os veciños tiñan da propiedade da terra entre os s. XVII e XVIII. As casas, as leiras e demais bens inmobles eran considerados propios, o mesmo cura da parroquia compartía esta forma de pensan, xa que dispuxo deles como si fosen propios. Por iso a década dos 50 do s. XVIII tivo que ser unha época moi traumática en Ortoño, ata o extremo de conatos de rebeldía por parte dos veciños que trataremos no futuro.

En definitiva, don Pedro non resultou ser tan asisado.