As pontes antigas sobre o Sar V

A Ponte da Condomiña.

Hoxe lembraramos a ponte da Condomiña, anque pareza unha paradoxa. Xa que non semella ter que recordala cando é atravesada tódolos días por centos de persoas.

Sen embargo queremos traer hoxe aquí o recordo da anterior ponte, a que se erguía sobre o río Sar para pasar dende o lugar de Bertamiráns ó da Condomiña, ambos na parroquia de Ortoño.

Tratábase dunha ponte singular respecto as demais deste río, xa que non era de pilastras como as de Lapido ou de Vidaloiso. Había, disque un cantar, que a describía como ponte de sete arcos. En realidade soamente tiña tres enriba da canle do río pero sumábanselle dous aliviadoiros por cada lado. No vrán o río discorrían paseniñamente entre os arcos da ponte e as areeiras que había no seu leito. De feito o seu carón era un lugar onde se extraia moita area para a construción. Nos invernos moi chuviosos, ó medrar o caudal, o río anegaba as agras producindo as denominadas “cheas”. Naqueles momentos os aliviadoiros, que no vrán permanecían ó enxoito realizaban a súa función de facer pasala auga.



Vista actual da ponte da Condomiña.
 http://www.directoames.com/wp-content/
uploads/local-condomina.jpg



Era ponte vella, moi vella. Non no sentido material, que tamén, senón máis ben no seu trazado, na súa arquitectura. Os elementos e o seu uso gastábana de tal xeito que nas grandes cheas quedaba moi mal parada. Entón tiña que ser reparada de cando en vez de xeito que a pedra e os demais materiais ían sendo renovados, nunha obra centenaria. Hai constancia de grandes reparacións en 1690 e 1724, pero de seguro que non habían de ser as únicas. Naquel tempo, parece que non tiña obra sobre os arcos que case se vían espidos como hoxe se poden ver na ponte cabrita ou na de francos. Posteriormente no s. XIX tivo que ser mellor dotada.



A ponte actual inmersa nunha chea.
 http://www.elcorreogallego.es/servicios/galeriagrafica/3170/grandes/49672.jpg



En canto ó seu uso, era moito máis importante que o de ser vía de paso entre dous lugares da parroquia de Ortoño. En realidade era o paso obrigado dende Santiago para os portos de Noia e Muros, xa que por ela pasaba o camiño real. Na segunda metade do s. XIX co plan xeral de estradas mudouse o trazado desta vía, facéndoa pasar de Roxos, polo monte de Lapido, para pasar por Bertamiráns cara Noia. Posteriormente, cando se construíu a vía férrea de Santiago ó porto de Carril, fíxose unha estrada dende Bertamiráns a estación da Esclavitude unindo a estrada de Santiago-Noia pola ponte da Condomiña a través da que hoxe se coñece como Av. Alcade Lorenzo.

Posible forma da ponte da Condomiña nos s. XVIII e XIX

Así chegou ata 1985 en que nunha mellora da estrada da deputación foi mudada pola que hoxe se emprega e tamén se chama do mesmo xeito. Quizais ó ver como hoxe medrou Bertamiráns non fose mellor ter feito unha nova ponte unhas ducias de metros máis arriba de xeito que coincidise, en liña recta, ca estrada que baixa dende Negreira a dar no centro de Bertamiráns, e segue pola rúa do Ameneiral. Hoxe non concibiriamos, por exemplo, que se tivese tirado a ponte Maceira para construír a ponte nova da estrada que vai a Negreira.

Voltaremos a esta antiga ponte cando falemos das vías de comunicación da idade media e moderna no val da Maía e en particular en Ortoño.

Lastima que non haxa fotografias vellas.