Concordias IV

Concordia polas primicias de Ortoño.

A distribución das rendas eclesiásticas en Ortoño sufriu variacións a través do tempo ó estar repartidas en varios perceptores y tamén o írense modificando os pagadores debido os cambios demográficos.

É o s. XVII, o tempo dos grandes cambios, sexa na demografía, na utilización da terra, nas augas de rega, na entrada de novos cultivos coma o millo americano, etc. É un tempo de cambio que traduciuse en contendas xudiciais en múltiples eidos, entre os que non quedaron indemnes as rendas eclesiásticas.

Cara a metade do século, tanto as primicias e os dezmos eran divididos entre o párroco e o cabildo de Santiago. Segundo Del Hoyo cara principios da centuria a parte do rector valía coma 50 cargas de todo pan, por tanto cerca de 600 ferrados de centeo que viña sendo a suma de ambos conceptos.

Sen embargo o progresivo aumento da poboación levou a facer revisión destas cargas que non sempre chegaron a ser ben aceptadas. Deste xeito cara 1653, Gregorio de Castrigo e Sanmamed, como procurador dos veciños de Ortoño fai escritura de concordia con D. Gabriel Freire de Andrade, párroco de Ortoño e o Doctor D. Pedro Valdez Feijoo, cóengo lectoral de Santiago e tenencieiro da sinecura de Ortoño, amen de familiar de D. Gabriel, segundo os libros de visita do arceprestazgo do Xiro. Parece ser que os prebendados, levaran a preito a toda a parroquia pedindo un aumento nas primicias, ó constatar que se romperan moitos montes e aumentaran substancialmente os feligreses e a agricultura na parroquia.

Despois de varios lances, chegouse a un acordo do que se nos refire un resume feito nunha rexesta de documentos privados en 1794. Estes documentos privados pertencían a casa do tal Gregorio de Castrigo, no lugar de Castrigo na mesma parroquia de Ortoño. Esta é a descrición do acordo:

La concordia division y areglo que entre Gregorio de Castrigo y mas vecindario de la fra de Sn Juan de Ortoño han hecho de la Primicia que se paga en dha Parroquia por fuegos y vecindarios en el año de Mil seys cientos cinquenta y tres = Entre el Lizenciado Dn Gabriel Freyre de Andrade Rector de dha fra y el Dr Dn Pedro Valdez Feyjoo, Canonigo Lectoral de la Sta Appca Ygla de Santº tenenciero de la cincura de Ortoño, los que concurrieron a la Rl Audª pª dho efecto = y quedaron por obligacion firme de pagar treinta y una primicias cada una de cinco ferr y mº de Zentº cada año y cada fuego su gallina en la qual tocaron al Lugar de Castrigo por la reparación que hicieron de ella; cinco ferr de zentº en esta manera Domingo de Otero por los Vienes que lleba en dho lugar y mayocia de casa tres ferrados y Gregorio de Castrigo por los que lleba dos ferr de zentº = como mejor se refiere en dha ess(ra) de transacion que paso por ante Domº Freyre ssno de S.M. en el Lugar de Guitiande fra de Santa Maria de los Angeles =



As primicias son os primeiros froitos de cada colleita. Moises estableceu que serían estos primeiros froitos os ofrecidos a Deus en señal de agradecemento (Deuterenomio 26, 4-10). En esta cita bíblica fundamentabase este imposto eclesiástico. Foto http://www.12apostoles.com/jesusviveenlacasadeallado/page/51

 Deste xeito quedaban a pagar en Ortoño 31 primicias de 5 ferrados e medio de centeo. En Castrigo pagábanse 5, o que nos leva a supoñer que a primicia pagábase por lugares. Sen embargo Ortoño non contaba máis que con 15 casales ou lugares antigos, os cales podían estar a súa vez divididos en medias ou tercias partes devido ós foros feitos polos dominios. Tamén podería ser que pagasen primicia en Ortoño outros veciños de outras parroquias que traballasen terras na parroquia de Ortoño, por mor principalmente de enlaces matrimoniais.

Este arranxo supoñía uns 170,5 ferrados de centeo de renda, que tiña que dividirse en dúas partes,unha para o cura e outra para o tenencieiro. Ademais pagábanse unha galiña por fogo, ou sexa por casa, renda que percibía o cura da parroquia.

O certo é que pasaron os anos e todo voltou a cambiar. En 1752 sabemos polo catastro do marques da Ensenada, que a parte das primicias que percibía o cura era 120 ferrados, o que supoñía un total xa de 240. Naquel entón xa tiña a parroquia 83 matrimonios, que eran as galiñas que se pagaban por este concepto xunto co centeo. O cambio supoñía pasar de pagar por fogo ou casa a facelo por matrimonio, o cal subía algo o número de galiñas para o cura párroco.