No libro cuarto de difuntos de Ortoño, atópase unha nota que polo ano de 1769 escribeu alí o párroco, D. Simón Antonio de Lago, con motivo daqueles dous anos tan malos de colleitas en Galicia.
O certo e que no pasado estes ciclos de fame non foron nin moito menos tan raros. Tense documentado dende o s. XVI calamidades referentes a anos de grandes riadas, pestes, e sobretodo fames. A cabalo dos s. XVI e XVII, a confluencia desas penalidades fan baixar a poboación na terra de Santiago, de tal xeito que había lugares deshabitados. Despois, ca bonanza do tempo e a introducción do millo de América houbo un cambio, aumentando moito a poboación. Logo ó longo do s. XVIII tamén se documentan nos anos 20 e 40 grandes carestías e mortalidade infantil. Pero o período máis duro sobreveu nos anos 1768 e 69, onde a perda total das colleitas agravou as doenzas que xa se arrastraban, e particularmente na parroquia de Ortoño, no segundo ano morreron 89 persoas, case catro veces máis que un ano normal. Deste xeito relátao D. Simón:
“Porque los males previstos se suelen hacer menos sensibles, advierte amigo lector como los años de mil setecientos sesenta y ocho, y sesenta y nueve ha sido tanta la escasez de todo genero de granos, que llegó el ferrado de trigo, en el segundo de los dos años a cuarenta reales, lo mismo o más el mijo maíz, y finalmente todo tipo de granos y legumbres llegaron al precio que el vendedor quería llevar sin pararse los compradores en el precio, solo si en socorrer su necesidad la que llego a tal extremo que con los muchos millones de fanegas de todo genero de frutos que vinieron por mar de otros Reinos, nunca pudo llegar a ser tan socorrida que en dicho año de sesenta y nueve no hubiese tan gran mortaldad que particularmente en este arzobispado no se muriese de las tres partes de gente la una, sin que bastasen cementerios ni iglesias para enterar los cuerpos por lo que se hizo preciso bendecir campos y sepultarlos en los atrios de las iglesias.”
Ó longo século XIX houbo varios anos que tamén foron moi malos. Así por exemplo tense recollido a testemuña de Nicolasa Rosende Patiño, que naceu por 1846 en San Mamede de Bérreo no concello de Trazo. De nova contaba que un ano chovera moito e non callara o millo na terra, e houbera moita fame e necesidade. Morrera moita xente e xa so lle quedaba unha irmá, e decide marchar a Maia onde as cousas estaban millor. Polas corredoiras xacían os pobres mortos cos ollos comidos polas pegas. Deste xeito chegou a Calo, onde estivo un par de anos de criada, e despois veu para Ortoño onde co tempo comprou unha casa. Morreu de asma o primeiro de decembro de 1924, ós 78 anos, sen ter volto nunca a súa terra.
Outras xentes da montaña tamén viñeron en semellantes condicións e acabaron establecéndose no Val da Maia.
O certo e que no pasado estes ciclos de fame non foron nin moito menos tan raros. Tense documentado dende o s. XVI calamidades referentes a anos de grandes riadas, pestes, e sobretodo fames. A cabalo dos s. XVI e XVII, a confluencia desas penalidades fan baixar a poboación na terra de Santiago, de tal xeito que había lugares deshabitados. Despois, ca bonanza do tempo e a introducción do millo de América houbo un cambio, aumentando moito a poboación. Logo ó longo do s. XVIII tamén se documentan nos anos 20 e 40 grandes carestías e mortalidade infantil. Pero o período máis duro sobreveu nos anos 1768 e 69, onde a perda total das colleitas agravou as doenzas que xa se arrastraban, e particularmente na parroquia de Ortoño, no segundo ano morreron 89 persoas, case catro veces máis que un ano normal. Deste xeito relátao D. Simón:
“Porque los males previstos se suelen hacer menos sensibles, advierte amigo lector como los años de mil setecientos sesenta y ocho, y sesenta y nueve ha sido tanta la escasez de todo genero de granos, que llegó el ferrado de trigo, en el segundo de los dos años a cuarenta reales, lo mismo o más el mijo maíz, y finalmente todo tipo de granos y legumbres llegaron al precio que el vendedor quería llevar sin pararse los compradores en el precio, solo si en socorrer su necesidad la que llego a tal extremo que con los muchos millones de fanegas de todo genero de frutos que vinieron por mar de otros Reinos, nunca pudo llegar a ser tan socorrida que en dicho año de sesenta y nueve no hubiese tan gran mortaldad que particularmente en este arzobispado no se muriese de las tres partes de gente la una, sin que bastasen cementerios ni iglesias para enterar los cuerpos por lo que se hizo preciso bendecir campos y sepultarlos en los atrios de las iglesias.”
Ó longo século XIX houbo varios anos que tamén foron moi malos. Así por exemplo tense recollido a testemuña de Nicolasa Rosende Patiño, que naceu por 1846 en San Mamede de Bérreo no concello de Trazo. De nova contaba que un ano chovera moito e non callara o millo na terra, e houbera moita fame e necesidade. Morrera moita xente e xa so lle quedaba unha irmá, e decide marchar a Maia onde as cousas estaban millor. Polas corredoiras xacían os pobres mortos cos ollos comidos polas pegas. Deste xeito chegou a Calo, onde estivo un par de anos de criada, e despois veu para Ortoño onde co tempo comprou unha casa. Morreu de asma o primeiro de decembro de 1924, ós 78 anos, sen ter volto nunca a súa terra.
Outras xentes da montaña tamén viñeron en semellantes condicións e acabaron establecéndose no Val da Maia.
No hay comentarios:
Publicar un comentario